Thừa sắt nên hạn chế ăn gì là vấn đề những người mắc bệnh này cần quan tâm. Nếu tình trạng thừa sắt không được cải thiện sớm sẽ gây ra ảnh hưởng tới nhiều bộ phận khác. Một trong những cách để phòng ngừa cũng như hỗ trợ điều trị tốt nhất là thay đổi chế độ ăn uống. 

Bệnh thừa sắt là gì?

Sắt là một chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, không thể tự sản xuất mà cần được bổ sung từ thức ăn. Thường thì, chỉ có khoảng 10-30% lượng sắt được hấp thụ từ thức ăn vào ruột. Thừa sắt xảy ra khi lượng sắt trong cơ thể vượt quá mức cần thiết khiến gan không thể kiểm soát được.

Sắt này sẽ tích tụ ở các bộ phận như da, tim, tuyến tụy và khớp xương, gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng như viêm khớp, bệnh về gan, tổn thương tuyến tụy, bất thường về tim, tiền mãn kinh và tổn thương tuyến thượng thận…

Có hai dạng thừa sắt phổ biến:

• Thừa sắt do di truyền: Người bệnh có thể mắc bệnh này ngay từ khi mới sinh ra (do đột biến gen HFE di truyền). Ruột không thể điều hòa lượng sắt, dẫn đến tích tụ sắt ở gan và tim.
• Thừa sắt mắc phải: Đây là loại bệnh có thể xảy ra đồng thời với các bệnh lý khác như thiếu máu, bệnh gan, hoặc các vấn đề liên quan đến việc hấp thụ sắt.

Triệu chứng sớm của bệnh thừa sắt bao gồm cảm giác mệt mỏi, suy nhược cơ thể và giảm cân. Một biểu hiện rõ ràng là da đậm màu hoặc có màu đồng. Khi thấy da thay đổi không bình thường, cần đi khám bác sĩ để xác định nguyên nhân. Đau khớp và đau bụng cũng là dấu hiệu sớm của bệnh thừa sắt.

Mất ham muốn tình dục, tiểu đường hay suy tim có thể là triệu chứng muộn của bệnh. 

Triệu chứng bệnh thừa sắt thường ít phát hiện ở độ tuổi trẻ, thường xuất hiện khi lớn tuổi, đặc biệt là ở nam giới từ 50-60 tuổi và ở nữ giới sau 60 tuổi.

Ảnh hưởng của việc thừa sắt lên người bệnh 

Thừa sắt có thể gây ra nhiều tác hại đối với cơ thể:

• Ngộ độc sắt: Ngộ độc cấp tính xảy ra khi cơ thể tiếp nhận quá nhiều sắt, gây ra các triệu chứng như đau dạ dày, nôn ói. Sắt tích tụ lâu dài có thể ảnh hưởng đến gan và não, thậm chí gây tử vong.
• Bệnh huyết sắc tố di truyền: Rối loạn ứ sắt có thể dẫn đến bệnh huyết sắc tố, gây đau khớp, ung thư, tổn thương gan, tiểu đường và suy tim.
• Tiểu đường: Sắt thừa tích tụ ở tuyến tụy, làm rối loạn quá trình sản xuất insulin, có thể gây tiểu đường.
• Bệnh tim mạch: Sắt thừa gây rối loạn nhịp tim, suy tim, cản trở quá trình lưu thông máu.
• Nguy cơ mắc ung thư: Sắt heme có thể tăng khả năng mắc ung thư ruột kết, gây hình thành hợp chất gây ung thư.
• Nguy cơ nhiễm trùng: Cả thiếu sắt và thừa sắt đều khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng. Sắt được cơ quan miễn dịch sử dụng để chống lại vi khuẩn, nhưng dư thừa sắt có thể tăng tần suất và nghiêm trọng của các bệnh nhiễm trùng.

Chế độ ăn uống dành cho người bị bệnh thừa sắt 

Thừa sắt nên hạn chế ăn gì cũng như bổ sung chất dinh dưỡng nào là kiến thức cần biết trong quá trình điều trị. Xây dựng thực đơn hợp lý giúp giảm triệu chứng bệnh một cách đáng kể. 

Thực phẩm nên bổ sung 

Để giảm lượng ferritin, có thể bổ sung những loại thực phẩm sau vào bữa ăn: 

• Rau xanh và củ quả: Chúng giàu chất chống oxy hóa như vitamin E, C và flavonoid, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do stress oxy hóa. Mặc dù một số khuyến nghị khuyên tránh rau giàu sắt, nhưng loại rau này chứa sắt không phải heme, ít hấp thụ hơn sắt heme.
• Ngũ cốc và đậu: Chứa axit phytic, ức chế hấp thụ sắt, có ích cho người thừa sắt mà không gây thiếu hụt khoáng chất.
• Trứng: Là nguồn sắt non-heme tốt, trong lòng đỏ trứng có phosphite, hạn chế hấp thụ sắt và khoáng chất khác.
• Trà và cà phê: Chứa tanin, giảm hấp thụ sắt, phù hợp cho người thừa sắt.
• Chất đạm: Mặc dù nhiều thực phẩm đạm có chứa sắt, nhưng chất đạm là cần thiết cho cơ thể. Chọn nguồn protein ít sắt như thịt gà, cá ngừ hoặc chất đạm từ thực vật như đậu và hạt.

Thừa sắt nên hạn chế ăn gì 

Cần hạn chế thực phẩm chứa sắt heme như thịt đỏ và nội tạng để giảm lượng sắt. Ngoài ra, cần tránh ăn trái cây họ cam quýt, mỡ động vật, rượu, và đường.

• Trái cây họ cam quýt, mỡ động vật, rượu và đường có thể tăng cường hấp thụ sắt, đặc biệt là vitamin C trong cam quýt tăng cường hấp thụ sắt không phải heme. Người bệnh cần hạn chế các nguồn vitamin C khác như cà chua, ổi và ớt đỏ.
• Rượu: Sự hấp thụ sắt không phải heme tăng khoảng 10% khi uống rượu cùng bữa ăn.
• Đường: Thực phẩm chứa nhiều đường có thể làm tăng hấp thụ sắt không phải heme lên tới 300%.
• Người mắc bệnh huyết sắc tố di truyền nên tránh động vật có vỏ sống vì chứa vi khuẩn Vibrio vulnificus, có thể gây tử vong ở người có hàm lượng sắt cao.
• Beta-carotene trong các thực phẩm màu sắc rực rỡ như cà rốt, khoai lang, củ cải đường, ớt đỏ và vàng cũng có thể thúc đẩy hấp thụ sắt. Tuy nhiên, do lợi ích dinh dưỡng của chúng lớn hơn nguy cơ tiềm ẩn, người mắc Hemochromatosis không cần tránh loại thực phẩm này.

Những giải đáp cho việc thừa sắt nên hạn chế ăn gì sẽ giúp bạn có thêm kiến thức phòng tránh cũng như điều trị bệnh. Đừng quên sinh hoạt điều độ, nghỉ ngơi và tập thể dục hợp lý để nâng cao sức khỏe.